Με αφορμή δημοσιεύματα για την πρόθεση του ΥΠΕΝ να αναθεωρήσει πολεοδομικές διατάξεις του ΝΟΚ, μεταξύ των οποίων και άρθρα που αφορούν σε κίνητρα για κτίρια ΝΖΕΒ, το ΕΙΠΑΚ δίνει στη δημοσιότητα προτάσεις που κατέθεσε στο Υπουργείο ήδη από τα μέσα Μαΐου και το καλεί να τις λάβει σοβαρά υπόψη του ώστε να δοθούν πραγματικά κίνητρα για καλύτερα κτίρια.
Αθήνα 19/5/2020
Στη χώρα μας, ήδη εδώ και δέκα σχεδόν έτη με την εφαρμογή του ΝΟΚ και του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) και την υιοθέτηση του θεσμού των Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΠΕΑ), μεταξύ άλλων μελετούνται και ανεγείρονται κτίρια σχεδόν μηδενικών ενεργειακών απαιτήσεων ιδίως για τη θέρμανση και τον κλιματισμό. Τα κτίρια αυτά καταναλώνουν ελάχιστα για ψύξη ή θέρμανση και πάντως πολύ κάτω από τις απαιτήσεις της υψηλότερης ενεργειακής κατηγορίας του ΚΕΝΑΚ (Α+), ενώ σε πολλές περιπτώσεις δε χρειάζεται καθόλου συμβατικό σύστημα θέρμανσης για τη λειτουργία τους, το δε κόστος χρήσης τους είναι τουλάχιστον 75% χαμηλότερο από ένα αντίστοιχο συμβατικό. Για τις μελέτες των κτιρίων αυτών, γίνεται χρήση, εκτός από το επίσημα θεσμοθετημένο λογισμικό ΤΕΕ-ΚΕΝΑΚ, και διεθνώς αναγνωρισμένων λογισμικών στατικής και δυναμικής ανάλυσης ενεργειακού ισοζυγίου κτιρίων.
Ήδη υπάρχουν αρκετά δείγματα τέτοιων κτιρίων στη χώρα μας, επτά από αυτά διαθέτουν και διεθνή πιστοποίηση, έχουν άριστη ενεργειακή συμπεριφορά (τεκμηριωμένη και με μετρήσιμα αποτελέσματα) και είναι κατασκευασμένα με μεθοδολογίες που βασίζονται κυρίως στο βιοκλιματικό σχεδιασμό και στις προδιαγραφές του προτύπου του Παθητικού Κτιρίου που έχουν καθοριστεί από το «Διεθνές Ινστιτούτου Παθητικών Κτιρίων» (Passiv Haus Institut Gmbh). Το εν λόγω Ινστιτούτο απολαμβάνει εδώ και 25 σχεδόν χρόνια υψηλή διεθνή αποδοχή, ενώ τα υλοποιημένα παθητικά κτίρια παγκοσμίως ξεπερνούν σήμερα τις 200.000 και αυξάνονται με όλο και υψηλότερους ρυθμούς μια και χώρες (Κίνα, Καναδάς, Αυστρία, Βέλγιο) ή πόλεις (Φρανκφούρτη, Χαιδελβέργη, Εδιμβούργο, Βανκούβερ, Νέα Υόρκη, Βρυξέλλες) υιοθετούν η μια μετά την άλλη το πρότυπο ως μια αξιόπιστη μεθοδολογία σχεδιασμού αειφόρων κτιρίων.
Το αντίστοιχο Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικών Κτηρίων (Ε.Ι.Πα.Κ.), ένας φορέας που εκπροσωπεί και βρίσκεται σε άμεση σύνδεση και συνεργασία με το Διεθνές Ινστιτούτο Παθητικών Κτιρίων, υπάρχει στη χώρα μας εδώ και οκτώ χρόνια από το 2012. Στο πλαίσιο των ενεργειών του, το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικών Κτιρίων έχει ήδη διοργανώσει πολλές εκπαιδευτικές ημερίδες ανά την Ελλάδα, πέντε εθνικά συνέδρια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ έχουν εγγραφεί ως μέλη περισσότεροι από 400 επιστήμονες – μηχανικοί, τεχνικές και εμπορικές εταιρείες από τις σημαντικότερες του κλάδου, που ήδη προσαρμόζουν τα τεχνικά τους έργα στις εξαιρετικά αποδοτικές για την πατρίδα μας μεθόδους εξοικονόμησης ενέργειας.
Παρά τις άριστες προθέσεις σημαντικού τμήματος του εγχώριου επιστημονικού δυναμικού, διαπιστώνεται πως η κείμενη νομοθεσία όχι μόνο δε διευκολύνει την υλοποίηση ανέγερσης παθητικών κτιρίων, αλλά θέτει και ανυπέρβλητα εμπόδια, τα σημαντικότερα των οποίων σας επισημαίνουμε με τις κάτωθι παρατηρήσεις:
Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει την υποχρέωση εκπόνησης μελετών για την έκδοση άδειας δόμησης, απαιτεί την εκπόνηση μελέτης θέρμανσης, ψύξης και εγκατάστασης φυσικού αερίου σε κάθε κτίριο ακόμα και όταν από το σχεδιασμό προκύπτει ότι δεν απαιτείται κανένα θερμαντικό ή ψυκτικό μέσο για τη δημιουργία συνθηκών άνεσης. Παράλληλα δε λαμβάνονται υπόψη τα υπολογιζόμενα πάγια θερμικά ή ψυκτικά φορτία που παράγονται από τη συνήθη χρήση των κτιρίων. Το αποτέλεσμα είναι να υποχρεώνονται οι επενδυτές και ιδιοκτήτες κτιρίων σε κοστοβόρες και ανούσιες μελέτες, οι οποίες πρέπει να εφαρμοστούν απαρέγκλιτα, ακόμα και αν οι εγκαταστάσεις αυτές δε διαθέτουν καμία οικονομική ή χρηστική σκοπιμότητα, αφού ουδέποτε πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.
Για το σκοπό αυτό προτείνουμε άμεσα υλοποιήσιμες, προσωρινές, αλλά αποτελεσματικές λύσεις που θα άρουν αυτά τα εμπόδια χωρίς να θίγουν το γενικό νομοθετικό πλαίσιο και χωρίς φυσικά να υποβαθμίζουν, αλλά αντίθετα θα εξασφαλίζουν την ποιοτική αναβάθμιση των νέων κατασκευών και θα εξισορροπούν το κόστος τους, έτσι ώστε η χώρα σταδιακά να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Οι λύσεις που προτείνουμε, μπορούν να υλοποιηθούν με ταχεία νομική διαδικασία (που μπορεί να έχει τη μορφή υπουργικής απόφασης ή εγκυκλίου):
Κίνητρα για καλύτερα κτίρια και καλύτερες ανακαινίσεις
Αυτά τα κίνητρα πρέπει να είναι :
Α.Πολεοδομικά – Θεσμικά
- Να εφαρμοστούν τα κίνητρα πολεοδομικού χαρακτήρα που περιγράφονται στο άρθρο 25 του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), αλλά δεν έχει διευκρινιστεί μέχρι σήμερα πως υλοποιούνται. Θα πρέπει δηλαδή να οριστεί άμεσα με υπουργική απόφαση ποιες μεθοδολογίες υπολογισμού (και τα αντίστοιχα υπολογιστικά εργαλεία) θα συνοδεύουν την Μελέτη Ενεργειακής Απόδοσης και θα αποδεικνύουν την υψηλή ενεργειακή απόδοση του κτιρίου, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο, καθώς και ποια σχήματα πιστοποίησης θα αποδεικνύουν την αειφορία του κτιρίου.
- Να καταργηθεί το κίνητρο 5% στο συντελεστή δόμησης. Δεν έχει νόημα να δίνεις τόσο σημαντικό κίνητρο για μια μόλις ενεργειακή κατηγορία πάνω από την ελάχιστη απαιτητή.
- Όσον αφορά την παράγραφο για το 10% να διευρυνθεί επιτέλους η γκάμα των προτύπων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να σταματήσει η εμμονή σε ένα αμερικάνικο εμπορικό πρότυπο που αποτελεί checklist και όχι μελετητικό εργαλείο, επιτυγχάνεται απλά , είναι πανάκριβο και μη προσιτό στο μέσο πολίτη που φτιάχνει το σπίτι και το σημαντικότερο: δεν δίνει έμφαση στην ενεργειακή κατανάλωση.
Εμείς ως ΕΙΠΑΚ διαθέτουμε το διεθνώς αναγνωρισμένο λογισμικό ενεργειακού σχεδιασμού παθητικών κτιρίων και κτιρίων ΝΖΕΒ που ονομάζεται PHPP, λογισμικό που, όπως και ο ΚΕΝΑΚ, ακολουθεί τα ευρωπαϊκά πρότυπα ΕΝ13790 και ΕΝ832 ενώ έχει ελεγχθεί και πιστοποιηθεί και από την ASHRAE με το πρωτόκολλο ελέγχου ASHRAE140. Άλλα αξιόπιστα και διεθνώς αναγνωρισμένα λογισμικά που θα μπορούσαν να ενταχθούν στη συγκεκριμένη λίστα είναι προγράμματα δυναμικής ανάλυσης όπως το Energy+ και οι πλατφόρμες που δουλεύουν πάνω σε αυτό, το TRNSYS και άλλα.
Προς αποφυγή αστοχιών θα πρέπει εξ αρχής και με την κατάθεση της οικοδομικής άδειας να κατατίθεται συμβόλαιο πιστοποίησης του κτιρίου βάσει συγκεκριμένου προτύπου και στο τέλος να κατατίθεται το απαραίτητο πιστοποιητικό, το οποίο θα αναρτάται και στην ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου.
Όσον αφορά περιβαλλοντικά πρότυπα που να εξασφαλίζουν εξ αρχής την εγγύηση ότι το κτίριο θα είναι υψηλής περιβαλλοντικής απόδοσης εκτός του αμερικανικού LEED που ήδη αναφέρεται , θεωρούμε πως πρέπει να είναι τα ευρωπαϊκά BREEAM (Βρετανίας) και DGNB (Γερμανίας), τα επίσης αμερικανικά WELL και LIVING FUTURE αλλά και τα κατά βάση ενεργειακά PASSIVE HOUSE (Γερμανίας) και MINERGIE (Ελβετίας) τα οποία εφόσον μειώνουν έως και 10 φορές την συνολική κατανάλωση του κτιρίου είναι σαφές ότι εγγυώνται υψηλή περιβαλλοντική απόδοση.
Το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μας θέμα στην ενεργοποίηση αυτού του άρθρου είναι το πώς θα υπάρχει εγγύηση εξ αρχής με την κατάθεση της άδειας στην Υπηρεσία Δόμησης ότι θα υλοποιηθεί η περιβαλλοντική μελέτη που κατατίθεται. Θεωρούμε πως ο μόνος τρόπος για αυτό είναι η κατάθεση εξ αρχής επίσημης σύμβασης πιστοποίησης του κτιρίου κατά το πρότυπο που προτείνεται και με βάση αυτό τήρηση όλων των βημάτων που απαιτεί το συγκεκριμένο πρότυπο.
Σαν ΕΙΠΑΚ έχουμε πλήρη οδηγό διαδικασιών πιστοποίησης ενός κτιρίου με απόλυτη διασφάλισης της ποιότητας κατασκευής.
- Να υλοποιηθεί άμεσα η ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου και να αναρτώνται εκεί όλα τα δεδομένα της ενεργειακής απόδοσης του. Να ελέγχεται ανά 5ετία η ενεργειακή απόδοση με επιθεώρηση από ενεργειακό επιθεωρητή ή από μετρήσεις με πιστοποιημένο σύστημα μετρήσεων, όπως επιτάσσει πλέον η οδηγία 844/2018. Είναι παράλογο να επιτρέπεται η απλή υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη ότι δεν μεταβλήθηκε τίποτα στο κτίριο του, για την ανανέωση του ενεργειακού πιστοποιητικού.
- Να προστεθεί και κίνητρο αύξησης 10% και στην κάλυψη, πέραν από τον συντελεστή δόμησης, στα κτίρια εντός σχεδίου.
- Να δίνεται η δυνατότητα υπέρβασης των πλαγίων ορίων ή του μέγιστου ύψους κτιρίου ή του ελάχιστου ύψους σε υπόγεια για την τοποθέτηση εξωτερικής ή εσωτερικής θερμομόνωσης, σε υφιστάμενα κτίρια εφόσον και μόνο όταν αυτό οδηγεί σε κτίριο ΝΖΕΒ. Να ισχύει το ίδιο και για θερμομόνωση μπαλκονιών.
- Να επιλυθούν διάφορα πολεοδομικά και κτιριολογικά ζητήματα που καθιστούν την εφαρμογή ενεργειακών παρεμβάσεων αδύνατη σε μεγάλο μέρος εντελώς αμόνωτων κτιρίων, κύρια στα πολεοδομικά συγκροτήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει λόγου χάρη να λυθεί το θέμα της μόνωσης τυφλών τοίχων στα όρια οικοπέδων και στις προσόψεις κτιρίων στο όριο της οικοδομικής γραμμής κάτω πχ από τα τρία μέτρα. Θα πρέπει η όποια εξωτερική θερμομόνωση να μην μετράει ούτε στην κάλυψη ούτε στη δόμηση ούτε στο μέγιστο ύψος κτιρίου, εφόσον καθιστά το κτίριο ΝΖΕΒ. Θα πρέπει να επιτρέπεται η αλλαγή διαστάσεων κουφωμάτων χωρίς αναθεώρηση άδειας (αλλά με απλή ενημέρωση φακέλου και με τη σύμφωνη γνώμη της πολυκατοικίας), εφόσον αυτή οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση και κλιματισμό και καθιστά το κτίριο ΝΖΕΒ. Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να συνοδεύονται από αξιόπιστη ενεργειακή μελέτη με βάση τα λογισμικά που προτείνονται στο άρθρο 25 του ΝΟΚ όπως αναφέρουμε παραπάνω.
- Να θεσπιστούν νέες διαδικασίες και μεθοδολογία ενεργειακής αναβάθμισης που να αντιμετωπίζουν συνολικά περιπτώσεις αστικών αναπλάσεων κλίμακας σε υφιστάμενα οικοδομικά τετράγωνα εντός του αστικού ιστού.
- Ειδικά επιπλέον κίνητρα για τις πολυκατοικίες (π.χ. καθολική επιδότηση 70% στο ΕΚΟ εφόσον συμφωνήσει όλο το κτίριο και εφόσον αυτό οδηγεί σε κτίριο ΝΖΕΒ) ώστε να μπορεί να εκπονείται ένα πλήρες ενεργειακό μοντέλο που να καλύπτει συνολικά τις ανάγκες του κτιρίου με παρεμβάσεις για κάθε διαμέρισμα και να τίθεται στη διάθεση των ιδιοκτητών ένα πλάνο υλοποίησης των παρεμβάσεων, όποτε υπάρχει από κάθε έναν η χρηματοδοτική δυνατότητα να τις υλοποιήσει. Μεμονωμένες παρεμβάσεις σε διαμερίσματα χωρίς να ληφθεί υπόψη η συνολική ανάγκη του κτιρίου, έχουν πάντοτε αυξημένο κόστος για τον ιδιοκτήτη ενώ στο μέλλον δεν είναι σίγουρο ότι θα έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα, αν γίνουν άλλες παρεμβάσεις στο κτίριο.
- Τέλος, το όποια χρηματοδοτικά εργαλεία θα πρέπει κατά τη γνώμη μας να επιδοτούν την πλήρη μελέτη ενεργειακής αναβάθμισης του κτιρίου ώστε αυτό να καθίσταται ΝΖΕΒ, ανεξάρτητα από το αν θα επιδοτηθούν όλες οι παρεμβάσεις που απαιτούνται. Η μελέτη αυτή θα συνοδεύεται με πρόγραμμα εργασιών “βήμα βήμα” οι οποίες θα μπορούν να υλοποιηθούν σε βάθος χρόνου και κάνοντας χρήση της νομοθεσίας περί απαλλαγής φόρου. Για κάθε βήμα αναβάθμισης θα είναι γνωστή εκ των προτέρων η προβλεπόμενη εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και οι απαιτούμενες εργασίες ώστε να μην υπάρχουν πρόσθετα κόστη από επισκευές και αντικαταστάσεις. Με αυτόν το τρόπο ο επιδοτούμενος θα μπορεί να υλοποιεί μέρος των παρεμβάσεων με τη σωστή σειρά μέσα από το πρόγραμμα, αλλά και θα μπορεί στο μέλλον με ίδιους πόρους – και από την μόχλευση των χρημάτων που θα εξοικονομήσει από τη μείωση της κατανάλωσης ή με δανειοδότηση – να ολοκληρώσει τις παρεμβάσεις στο κτίριο του και να πετύχει το βέλτιστο αποτέλεσμα χωρίς άστοχες ενέργειες και μερεμέτια.
Συμπερασματικά :
Στη χώρα μας, ιδιαιτερότητες όπως το ήπιο κλίμα, καθιστούν την υλοποίηση κτιρίων με άριστη άνεση κατοικήσεως, χαμηλό κόστος υλοποίησης και σχεδόν μηδενικές απαιτήσεις θέρμανσης – ψύξης, ένα προϊόν που δεν ανήκει πλέον στο μέλλον. Μελέτες σκοπιμότητας, αλλά και μετρήσεις στις πρώτες σχετικές εφαρμογές στη χώρα μας, αποδεικνύουν πως τα κτίρια αυτού του είδους, τείνουν να είναι όμοιου κόστους με τα συμβατικά, αν αρθούν γραφειοκρατικά και υπολογιστικά (ΚΕΝΑΚ) κυρίως εμπόδια, τα σημαντικότερα και πιο επίκαιρα των οποίων σας επισημαίνουμε.
Από την άλλη μεριά όλες οι έρευνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια αποδεικνύουν ότι η ελληνική κοινωνία βρίσκεται πολύ πίσω στη διαμόρφωση σωστής και αναγκαίας συνείδησης ενεργειακής εξοικονόμησης, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Αν σε αυτό προσθέσει κανείς και την ενεργειακή ένδεια που αντιμετώπισαν πολλά νοικοκυριά λόγω οικονομικής κρίσης, τότε γίνεται αντιληπτό ότι είναι επιτακτική ανάγκη για διαφορετικής έντασης πολιτικές , νομοθετικές και οικονομικές πρωτοβουλίες στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας στα κτίρια και πέρασμα σε ένα επίπεδο κλίμακας μεγαλύτερο από το κτίριο ατομικά. Οι γειτονιές των μεγάλων αστικών κέντρων δεν μπορούν να περιμένουν πια και πρέπει να βρούμε άμεσα τρόπους ουσιαστικής παρέμβασης σε αυτές.
Όσο πιο γρήγορα προχωρήσει η εναρμόνιση της νομοθεσίας μας με τις προτάσεις που σας υποβάλλουμε προς τη σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση στα κτίρια, τόσο πιο γρήγορα θα αναθερμανθεί η κατασκευαστική βιομηχανία, βασικός πυλώνας ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, καθώς και η εγχώρια παραγωγή υλικών και εξοπλισμών, με προφανές αποτέλεσμα νέες θέσεις εργασίας και τόσο πιο εγγυημένα και θετικά η χώρα μας θα είναι έτοιμη για την πρόκληση του 2021, όπου όλα τα νέα κτίρια πρέπει να είναι σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης αλλά και τα υφιστάμενα θα πρέπει να ανακαινίζονται ριζικά και το ίδιο αποτελεσματικά.
Είμαστε στη διάθεση σας να συζητήσουμε αναλυτικά τις προαναφερθείσες προτάσεις για την όσο πιο αποτελεσματική υλοποίηση τους.
Θυμίζουμε ότι η Πολιτεία έχει δύο υποχρεώσεις απέναντι στους πολίτες : 1. Να θέτει τις ελάχιστες απαιτήσεις για όλους και 2. Να δίνει κίνητρα για ακόμη καλύτερα κτίρια.
Σήμερα στη χώρα μας και τα δύο χρειάζονται άμεση αναθεώρηση και ενίσχυση.
